Γιατί ο Ερντογάν ζήτησε συγγνώμη από τον Πούτιν;

Η επαναπροσέγγιση Ρωσίας – Τουρκίας, που ξεκίνησε με τη συγγνώμη Ερντογάν στον Πούτιν για την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού Sukhoi Su – 24 πριν από μερικούς μήνες, δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο γεγονός και θα πρέπει να εξεταστεί μέσα στο πλαίσιο της συνολικότερης ρωσικής γεωστρατηγικής.

Συγκεκριμένα, η μερική αποκατάσταση των ρωσοτουρκικών σχέσεων ενδέχεται να εντάσσεται σε μια ευρύτερη γεωπολιτική στρατηγική του Κρεμλίνου, η οποία βασίζεται στη διαμόρφωση ενός κλίματος ασάφειας αναφορικά με τις σχέσεις της Ρωσίας με μια σειρά από χώρες στην περιφέρεια της Ευρασίας.

Αναλυτικότερα, φαίνεται πως η Μόσχα προσπαθεί να αναδιαμορφώσει τον παγκόσμιο γεωπολιτικό χάρτη εκμεταλλευόμενη τη γεωγραφική της θέση στο κέντρο της Ευρασίας. Έτσι, ακολουθεί ένα είδος πολιτικής «διαίρει και βασίλευε» κάνοντας μια σειρά από ανοίγματα σε χώρες στην περιφέρειά της, με τις οποίες μέχρι πρότινος δεν είχε και τις καλύτερες σχέσεις, «αδειάζοντας» ταυτόχρονα κάποιες που είναι παραδοσιακοί φίλοι και σύμμαχοί της.

Η στρατηγική αυτή εγκαινιάστηκε πριν από έναν περίπου χρόνο, όταν η Ρωσία προχώρησε στην πώληση μαχητικών ελικοπτέρων Mil Mi – 35 στο Πακιστάν και ξεκίνησε να διαπραγματεύεται την πώληση των πολύ πιο προηγμένων Mil Mi – 28 αλλά και ενός συνολικότερου «πακέτου» οπλικών συστημάτων. Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε έκπληξη, δεδομένου ότι το Πακιστάν είναι θανάσιμος εχθρός της Ινδίας και η τελευταία αποτελεί τη μεγαλύτερη αγορά ρωσικών οπλικών συστημάτων και παραδοσιακό σύμμαχο της Μόσχας.

Όμως, η Ινδία τα τελευταία χρόνια ακολουθεί μια πολιτική «ίσων αποστάσεων» μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον. Έτσι, η Ρωσία με αυτήν της την κίνηση πέρασε το μήνυμα ότι οι φιλίες, όπως και οι έχθρες, δεν είναι δεδομένες και το Νέο Δελχί θα πρέπει να επανεξετάσει τις στρατηγικές του επιλογές. Ακολούθησε μια συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας με το Αζερμπαϊτζάν, που ουσιαστικά βρίσκεται σε μόνιμη εμπόλεμη κατάσταση με την Αρμενία, η οποία είναι στενός σύμμαχος της Μόσχας, ενώ θεαματική ήταν και η βελτίωση των σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία. Και αυτό τη στιγμή που η τελευταία είναι εχθρός του Ιράν με το οποίο η Ρωσία έχει διαμορφώσει έναν κρίσιμης σημασίας άξονα.

Ωστόσο, η πιο εντυπωσιακή ίσως εξέλιξη ήταν η υπογραφή συμφωνίας στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας και Ισραήλ και τώρα έρχεται η μερική εξομάλυνση των ρωσοτουρκικών σχέσεων.

Από ότι φαίνεται λοιπόν, με αυτές της τις κινήσεις η Ρωσία επενδύει σε μια γεωπολιτική στρατηγική ασάφειας και ρευστότητας και καθίσταται μη δεδομένη. Απελευθερωμένη από παραδοσιακές φιλίες και εχθρότητες μπορεί να αξιοποιεί τις διαφορές μεταξύ των χωρών της ευρασιατικής περιφέρειας προς όφελός της, μιας και κανένας δεν θα θέλει να τα χαλάσει με τη Μόσχα, γιατί τότε αυτή θα στηρίξει τους αντιπάλους της. Για παράδειγμα, η Ινδία θα ρυμουλκηθεί σε μια πιο ρωσοκεντρική γεωστρατηγική λειτουργία γνωρίζοντας ότι σε αντίθετη περίπτωση η Μόσχα θα ενισχύσει την Κίνα και το Πακιστάν, η Κίνα θα φοβάται τη δυναμική του ρωσοϊνδικού άξονα και πάει λέγοντας.

Βέβαια, αυτή η στρατηγική είναι αρκετά παρακινδυνευμένη και βασίζεται στην υπόθεση ότι δεν υπάρχουν αξιόπιστες εναλλακτικές στρατηγικές επιλογές για τα κράτη της ευρασιατικής περιφέρειας. Κάτι όμως που φαίνεται ότι όντως ισχύει.

Συγκεκριμένα, η οπισθοχώρηση της αμερικανικής επιρροής έχει αφήσει ένα κενό που σπεύδει να καλύψει η Μόσχα. Άλλωστε, όταν βλέπει κανείς χώρες όπως το Ισραήλ να ενισχύουν αποφασιστικά τις σχέσεις τους με τη Ρωσία κατανοεί ότι μάλλον η Ευρασία «κείται μακράν» για την Ουάσιγκτον και έχουμε περάσει πλέον σε έναν νέο διεθνές σύστημα που απέχει πολύ από τις φαντασιώσεις του αμερικανοκρατούμενου κόσμου.

Δεν θα πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε ότι, σύμφωνα με τις αμερικανικές γεωπολιτικές αντιλήψεις, ολόκληρη η αμερικανική ήπειρος αποτελεί δευτερεύουσας σημασίας στεριά, που ελέγχεται από την Ευρασία, ενώ την εν δυνάμει κυρίαρχη θέση στον κόσμο κατέχει η καρδιά της Ευρασίας, η Heartland, η οποία ταυτίζεται με τη Ρωσία. Η Heartland, βέβαια, δεν μπορεί να κυριαρχήσει όσο εμποδίζεται από την ευρασιατική περιφέρεια, τη Rimland, η οποία όμως σήμερα, με τη στρατηγική της ασάφειας που εφαρμόζει η Μόσχα, περνάει σιγά σιγά από τον έλεγχο των Αμερικανών στη δική της σφαίρα επιρροής.

Γράφει ο Δρ Κωνσταντίνος Γρίβας*(*) Διδάσκει το μάθημα της Γεωπολιτικής στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και Γεωγραφία της Ασφάλειας και των Αφοπλισμών στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.